15) पुरुषोत्तमयोगः महात्म्य
(বাংলা হরফে সংস্কৃত ৪৬'টি শ্লোক)
महादेव उवाच ।
प्रवक्ष्यामि विशालाक्षि तुहिनाचलकन्यके । गीतापञ्चदशाध्यायमाहात्म्यमवधारय ॥१
মহাদেব উবাচ ।
প্রবক্ষ্যামি বিশালাক্ষি তুহিনাচলকন্যকে । গীতাপঞ্চদশাধ্যায়মাহাত্ম্যমবধারয় ।। ১
कृपालुर्नरसिंहोहभून्नाम्ना गौड़ेषु भूपतिः । यस्यासिधारया सङ्ख्ये देवाः सङ्घावधीकृताः ॥२
কৃপালুর্নরসিংহোহভূন্নাম্না গৌড়েষু ভূপতিঃ । যস্যাসিধারয়া সঙ্খ্যে দেবাঃ সঙ্ঘাবধীকৃতাঃ ।। ২
यदीयमत्तमातङ्गदानधाराजलैरिला । निदाघेहपि च सेहेतां रविसन्तापवेदनाम् ॥३
যদীয়মত্তমাতঙ্গদানধারাজলৈরিলা । নিদাঘেহপি চ সেহেতাং রবিসন্তাপবেদনাম্ ।। ৩
संक्रन्दनपरित्रस्ता यदीयशरणं गताः । रेजिरे करिणो मत्ताश्चलन्तः पर्वता इव ॥४
সংক্রন্দনপরিত্রস্তা যদীয়শরণং গতাঃ । রেজিরে করিণো মত্তাশ্চলন্তঃ পর্ব্বতা ইব ।। ৪
मत्तमातङ्गचीत्कारप्रतिस्वनमिवादरात् । यस्य गोपायतः शैला व्याहरन्ति कृपावृतः ॥५
মত্তমাতঙ্গচীৎকারপ্রতিস্বনমিবাদরাৎ । যস্য গোপায়তঃ শৈলা ব্যাহরন্তি কৃপাবৃতঃ ।। ৫
यदीयधावत्तुरगक्षुरसङ्घातजर्जरम् । नाभूच्चित्रं कथङ्कारं गतखण्डं धरातलम् ॥६
যদীয়ধাবত্তুরগক্ষুরসঙ্ঘাতজর্জ্জরম্ । নাভূচ্চিত্রং কথঙ্কারং গতখণ্ডং ধরাতলম্ ।। ৬
यस्मिन् वृत्रहणो मित्रे समुद्धरति मेदिनीम् । पुनरुज्ज्वलयाञ्चक्रे महाभाष्यं फणीश्वरः ॥७
যস্মিন্ বৃত্রহণো মিত্রে সমুদ্ধরতি মেদিনীম্ । পুনরুজ্জ্বলয়াঞ্চক্রে মহাভাষ্যং ফণীশ্বরঃ ।। ৭
तस्यासीत् सैनिको धीमाञ्छस्त्रशास्त्रकलानिधिः । नाम्ना सरभभेरिण्डः प्रचण्डभुजमण्डलः ॥८
তস্যাসীৎ সৈনিকো ধীমাঞ্ছস্ত্রশাস্ত্রকলানিধিঃ । নাম্না সরভভেরিণ্ডঃ প্রচণ্ডভুজমণ্ডলঃ ।। ৮
भाण्डारेण तुरङ्गैश्च भटैर्वीररसोद्भवैः । समान एव भूपाल-दुर्गैरत्यन्तदुर्गमैः ॥९
ভাণ্ডারেণ তুরঙ্গৈশ্চ ভটৈর্বীররসোদ্ভবৈঃ । সমান এব ভূপাল-দুর্গৈরত্যন্তদুর্গমৈঃ ।। ৯
स कदाचित् स्वयं राज्यं कर्तुं पापो दधे मनः । निहत्य वसुधापालं वलात् साकं कुमारकैः ॥१०
স কদাচিৎ স্বয়ং রাজ্যং কর্ত্তুং পাপো দধে মনঃ । নিহত্য বসুধাপালং বলাৎ সাকং কুমারকৈঃ ।। ১০
कर्तुं व्यवस्य दिवसैः स्वल्पैरित्थञ्चिकीर्षया । विसूचिकामयादाशु परासुः समजायत ॥११
কর্ত্তুং ব্যবস্য দিবসৈঃ স্বল্পৈরিত্থঞ্চিকীর্ষয়া । বিসূচিকাময়াদাশু পরাসুঃ সমজায়ত ।। ১১
कालेनाल्पीयसा प्रेत्य पापात्मा तेन कर्मणा । तेजस्वी तुरगो जातः सिन्धुदेशे कृशोदरि ॥१२
কালেনাল্পীয়সা প্রেত্য পাপাত্মা তেন কর্ম্মণা । তেজস্বী তুরগো জাতঃ সিন্ধুদেশে কৃশোদরি ।। ১২
मूल्येन वहुना क्रीत्वा हयतत्त्वविदा ततः । वहुयत्नवतानीतः केनचिद्वैश्यसूनुना ॥१३
মূল্যেন বহুনা ক্রীত্বা হয়তত্ত্ববিদা ততঃ । বহুযত্নবতানীতঃ কেনচিদ্বৈশ্যসূনুনা ।। ১৩
राजापि पौत्रनपुत्राद्यैस्तस्यैव मरणात् परम् । कालेन वृद्धतां प्राप्तः स्वराज्यञ्चापि पालयन् ॥१४
রাজাপি পৌত্রনপুত্রাদ্যৈস্তস্যৈব মরণাৎ পরম্ । কালেন বৃদ্ধতাং প্রাপ্তঃ স্বরাজ্যঞ্চাপি পালয়ন্ ।। ১৪
स वैश्यसूनुस्तञ्चाश्वं राज्ञे दातुं समागतः । राज्ञो द्वारि स्थितस्तत्र प्रतीक्षंस्तत्समागमम् ॥१५
স বৈশ্যসূনুস্তঞ্চাশ্বং রাজ্ঞে দাতুং সমাগতঃ । রাজ্ঞো দ্বারি স্থিতস্তত্র প্রতীক্ষংস্তৎসমাগমম্ ।। ১৫
ज्ञातपूर्वोहपि वैश्योहसौ प्रतिहारेण दर्शितः । किमर्थं व्रूहि राज्ञेति पृष्टः स्पष्टमभाषत ॥१६
জ্ঞাতপূর্ব্বোহপি বৈশ্যোহসৌ প্রতিহারেণ দর্শিতঃ । কিমর্থং ব্রূহি রাজ্ঞেতি পৃষ্টঃ স্পষ্টমভাষত ।। ১৬
देव त्रिजगतीरत्नमिति मत्वा तुरङ्गमः । मया नियुतमूल्येन वहुना साधुलक्षणः ॥१७
দেব ত্রিজগতীরত্নমিতি মত্বা তুরঙ্গমঃ । ময়া নিযুতমূল্যেন বহুনা সাধুলক্ষণঃ ।। ১৭
ततो वलोक्य वक्त्राणि भूपालः पार्श्ववर्तिनाम् । समादिदेश वणिजमश्वोहत्रानीयतामिति ॥१८
ততো বলোক্য বক্ত্রাণি ভূপালঃ পার্শ্ববর্ত্তিনাম্ । সমাদিদেশ বণিজমশ্বোহত্রানীয়তামিতি ।। ১৮
शिरांसि धूनयन्नृणामश्वलक्षणवेदिनाम् । शूराणामपि चेतांसि मुहुरुत्साहयन्महान् ॥१९
শিরাংসি ধূনয়ন্নৃণামশ্বলক্ষণবেদিনাম্ । শূরাণামপি চেতাংসি মুহুরুৎসাহয়ন্মহান্ ।। ১৯
अखण्डमेदिनीवेगवहुसंक्रमणार्जितम् । लालाफेनच्छलेनासो वमन् शुभ्रतरं यशः ॥२०
অখণ্ডমেদিনীবেগবহুসংক্রমণার্জ্জিতম্ । লালাফেনচ্ছলেনাসো বমন্ শুভ্রতরং যশঃ ।। ২০
उच्चैःश्रवस्तुलां भेजे गुणसाम्येन तत्त्वतः । विवृण्वन्नतितेजस्वी ह्रियेव नतकन्धरः ॥२१
উচ্চৈঃশ্রবস্তুলাং ভেজে গুণসাম্যেন তত্ত্বতঃ । বিবৃণ্বন্নতিতেজস্বী হ্রিয়েব নতকন্ধরঃ ।। ২১
चामरैरिन्दुधवलैर्वीज्यमानो निरन्तरम् । दुग्धाम्भोनिधिलोलैस्तैः श्वासैरुच्चैःश्रवा इव ॥२२
চামরৈরিন্দুধবলৈর্বীজ্যমানো নিরন্তরম্ । দুগ্ধাম্ভোনিধিলোলৈস্তৈঃ শ্বাসৈরুচ্চৈঃশ্রবা ইব ।। ২২
नीलातपत्रयुगलं घनच्छायातुलश्रिया । विभ्राणो वारिदालीढ़हिमाद्रिशिखरश्रियम् ॥२३
নীলাতপত্রযুগলং ঘনচ্ছায়াতুলশ্রিয়া । বিভ্রাণো বারিদালীঢ়হিমাদ্রিশিখরশ্রিয়ম্ ।। ২৩
मेदिनीमण्डलस्पर्शसंक्रान्तमिव पावकम् ॥२४
মেদিনীমণ্ডলস্পর্শসংক্রান্তমিব পাবকম্ ।। ২৪
मुहुरुद्धरयन् धुन्वन् वन्धुरं कन्धरातटम् । दारयन् वैरिणः सर्वान् व्याहरंश्च जयश्रियम् । हेषारवेण गुरुणा दिक्षु प्रख्यापयन् यशः ॥२५
মুহুরুদ্ধরয়ন্ ধুন্বন্ বন্ধুরং কন্ধরাতটম্ । দারয়ন্ বৈরিণঃ সর্ব্বান্ ব্যাহরংশ্চ জয়শ্রিয়ম্ । হেষারবেণ গুরুণা দিক্ষু প্রখ্যাপয়ন্ যশঃ ।। ২৫
सत्त्वस्य राशिरत्युच्चैर्गतीनामिव शेवधिः । रूपस्य निलयं साक्षाल्लक्षणानां पयोनिधिः ॥२६
সত্ত্বস্য রাশিরত্যুচ্চৈর্গতীনামিব শেবধিঃ । রূপস্য নিলয়ং সাক্ষাল্লক্ষণানাং পয়োনিধিঃ ।। ২৬
आनीतो वणिजा वाजी राज्ञा च समदृश्यत । वहुधा वर्णितोहमात्यैरश्वलक्षणवेदिभिः ॥२७
আনীতো বণিজা বাজী রাজ্ঞা চ সমদৃশ্যত । বহুধা বর্ণিতোহমাত্যৈরশ্বলক্ষণবেদিভিঃ ।। ২৭
यथेच्छं वणिजोदीर्णं स्वर्णं दत्त्वा महीपतिः । जग्राह तुरगं वेगादसीमानन्दनिर्भरः ॥२८
যথেচ্ছং বণিজোদীর্ণং স্বর্ণং দত্ত্বা মহীপতিঃ । জগ্রাহ তুরগং বেগাদসীমানন্দনির্ভরঃ ।। ২৮
ततोहश्वपालमाहूय यत्नतस्तं निरूप्य च । विसर्जितसभालोको गृहान्तरमगान्नृपः ॥२९
ততোহশ্বপালমাহূয় যত্নতস্তং নিরূপ্য চ । বিসর্জ্জিতসভালোকো গৃহান্তরমগান্নৃপঃ ।। ২৯
अनेकधा समापृष्टो महीपालं रणाङ्गने । शस्त्रव्रणकिणश्रेणीभूषणं सत्त्वसन्निभम् ॥३०
অনেকধা সমাপৃষ্টো মহীপালং রণাঙ্গনে । শস্ত্রব্রণকিণশ্রেণীভূষণং সত্ত্বসন্নিভম্ ।। ৩০
एकदा मृगयां खेलन् कुतुहलरसात्मना । तमारुह्य महीपालो वनं प्रति विवेश ह ॥३१
একদা মৃগয়াং খেলন্ কুতুহলরসাত্মনা । তমারুহ্য মহীপালো বনং প্রতি বিবেশ হ ।। ৩১
विसृज्य सैनिकान् पृष्ठे धावतः परितोहखिलान् । आकृष्यमाणो हरिणैः पिपासाकुलितोहभवत् ॥३२
বিসৃজ্য সৈনিকান্ পৃষ্ঠে ধাবতঃ পরিতোহখিলান্ । আকৃষ্যমাণো হরিণৈঃ পিপাসাকুলিতোহভবৎ ।। ৩২
तत उत्तीर्य तुरगाज्जलमन्वेषयन् नृपः । वद्ध्वाश्वं तरुशाखायामारुरोह शिलां नृपः ॥३३
তত উত্তীর্য্য তুরগাজ্জলমন্বেষয়ন্ নৃপঃ । বদ্ধ্বাশ্বং তরুশাখায়ামারুরোহ শিলাং নৃপঃ ।। ৩৩
गीतापञ्चदशाध्यायश्लोकार्द्धलिखितं ततः । पातितं मरुता तत्र यत्र खण्डेहवलोकयत् ॥३४
গীতাপঞ্চদশাধ্যায়শ্লোকার্দ্ধলিখিতং ততঃ । পাতিতং মরুতা তত্র যত্র খণ্ডেহবলোকয়ৎ ।। ৩৪
पत्रं वाचयतो राज्ञः श्रुत्वा गीताक्षरावलीम् । ततो मुक्तिपदं लेभे तुरगस्त्वरयापतत् ॥३५
পত্রং বাচয়তো রাজ্ঞঃ শ্রুত্বা গীতাক্ষরাবলীম্ । ততো মুক্তিপদং লেভে তুরগস্ত্বরয়াপতৎ ।। ৩৫
ततो ग्रन्थिं समाच्छिद्य पल्याणमवतार्य च । उत्थाप्यमानस्तुरगो राज्ञा नोत्थितवान् मृतः ॥३६
ততো গ্রন্থিং সমাচ্ছিদ্য পল্যাণমবতার্য চ । উত্থাপ্যমানস্তুরগো রাজ্ঞা নোত্থিতবান্ মৃতঃ ।। ৩৬
ततः सरभभेरुण्डो नृपमाभाष्य सुस्वरम् । दिव्यं विमानमारुह्य जगाम त्रिदशालयम् ॥३७
ততঃ সরভভেরুণ্ডো নৃপমাভাষ্য সুস্বরম্ । দিব্যং বিমানমারুহ্য জগাম ত্রিদশালয়ম্ ।। ৩৭
ततो गिरिं समारुह्य ददर्शाश्रममुत्तमम् । पुन्नागकदलीचूतनारिकेलसमन्वितम् ॥३८
ততো গিরিং সমারুহ্য দদর্শাশ্রমমুত্তমম্ । পুন্নাগকদলীচূতনারিকেলসমন্বিতম্ ।। ৩৮
द्राक्षेक्षुवाटिकापूगनागकेसरचम्पकम् । खेलत्करभसारङ्गं नृत्यकेकिकुलं नृपः ॥३९
দ্রাক্ষেক্ষুবাটিকাপূগনাগকেসরচম্পকম্ । খেলৎকরভসারঙ্গং নৃত্যকেকিকুলং নৃপঃ ।। ৩৯
प्रणिपत्य द्विजन्मानमुटजाभ्यन्तरस्थितम् । पप्रच्छ परया भक्त्या मुक्तसंसारवासनात् ॥४०
প্রণিপত্য দ্বিজন্মানমুটজাভ্যন্তরস্থিতম্ । পপ্রচ্ছ পরয়া ভক্ত্যা মুক্তসংসারবাসনাৎ ।। ৪০
तुरगो निरगात् स्वर्गं हेतुना केन मे वद । इत्याकर्ण्य वचो राज्ञो द्विजन्मा वाचमूचिवान् ॥४१
তুরগো নিরগাৎ স্বর্গং হেতুনা কেন মে বদ । ইত্যাকর্ণ্য বচো রাজ্ঞো দ্বিজন্মা বাচমূচিবান্ ।। ৪১
कालेन वहुना प्रेत्य तत्पापात्तुरगोहभवत् । अथ पञ्चदशाध्यायश्लोकार्द्धं लिखितं क्वचित् ॥४२
কালেন বহুনা প্রেত্য তৎপাপাত্তুরগোহভবৎ । অথ পঞ্চদশাধ্যায়শ্লোকার্দ্ধং লিখিতং ক্বচিৎ ।। ৪২
ततो वाचयतः श्रुत्वा निरगात्तुरगो दिवम् । ततः समागतैस्तत्र परिवारजनैर्वृतः ॥४३
ততো বাচয়তঃ শ্রুত্বা নিরগাত্তুরগো দিবম্ । ততঃ সমাগতৈস্তত্র পরিবারজনৈর্বৃতঃ ।। ৪৩
प्रणिपत्य द्विजन्मानं हृष्टरोमा विनिर्गतः । पत्रं तदेव लिखितं गीतापञ्चदशाक्षरम् ॥४४
প্রণিপত্য দ্বিজন্মানং হৃষ্টরোমা বিনির্গতঃ । পত্রং তদেব লিখিতং গীতাপঞ্চদশাক্ষরম্ ।। ৪৪
वाचयन् स महीपालो हर्षसम्फुल्ललोचनः । अभिषिच्य निजं पुत्रं मन्त्रविन्मन्त्रिभिः समम् ॥४५
বাচয়ন্ স মহীপালো হর্ষসম্ফুল্ললোচনঃ । অভিষিচ্য নিজং পুত্রং মন্ত্রবিন্মন্ত্রিভিঃ সমম্ ।। ৪৫
सिंहासने सिंहवलं मुक्तिमाप विशुद्धधीः ॥४६
সিংহাসনে সিংহবলং মুক্তিমাপ বিশুদ্ধধীঃ ।। ৪৬
इति श्रीपाद्मे उत्तरखण्डे गीतामाहात्म्ये पञ्चादशाध्यायमाहात्म्यं नामैकोननवत्यधिकशततमोहध्यायः ॥१८९॥
ইতি শ্রীপাদ্মে উত্তরখণ্ডে গীতামাহাত্ম্যে পঞ্চাদশাধ্যায়মাহাত্ম্যং নামৈকোননবত্যধিকশততমোহধ্যায়ঃ ।।১৮৯।।
प्रवक्ष्यामि विशालाक्षि तुहिनाचलकन्यके । गीतापञ्चदशाध्यायमाहात्म्यमवधारय ॥१
মহাদেব উবাচ ।
প্রবক্ষ্যামি বিশালাক্ষি তুহিনাচলকন্যকে । গীতাপঞ্চদশাধ্যায়মাহাত্ম্যমবধারয় ।। ১
कृपालुर्नरसिंहोहभून्नाम्ना गौड़ेषु भूपतिः । यस्यासिधारया सङ्ख्ये देवाः सङ्घावधीकृताः ॥२
কৃপালুর্নরসিংহোহভূন্নাম্না গৌড়েষু ভূপতিঃ । যস্যাসিধারয়া সঙ্খ্যে দেবাঃ সঙ্ঘাবধীকৃতাঃ ।। ২
यदीयमत्तमातङ्गदानधाराजलैरिला । निदाघेहपि च सेहेतां रविसन्तापवेदनाम् ॥३
যদীয়মত্তমাতঙ্গদানধারাজলৈরিলা । নিদাঘেহপি চ সেহেতাং রবিসন্তাপবেদনাম্ ।। ৩
संक्रन्दनपरित्रस्ता यदीयशरणं गताः । रेजिरे करिणो मत्ताश्चलन्तः पर्वता इव ॥४
সংক্রন্দনপরিত্রস্তা যদীয়শরণং গতাঃ । রেজিরে করিণো মত্তাশ্চলন্তঃ পর্ব্বতা ইব ।। ৪
मत्तमातङ्गचीत्कारप्रतिस्वनमिवादरात् । यस्य गोपायतः शैला व्याहरन्ति कृपावृतः ॥५
মত্তমাতঙ্গচীৎকারপ্রতিস্বনমিবাদরাৎ । যস্য গোপায়তঃ শৈলা ব্যাহরন্তি কৃপাবৃতঃ ।। ৫
यदीयधावत्तुरगक्षुरसङ्घातजर्जरम् । नाभूच्चित्रं कथङ्कारं गतखण्डं धरातलम् ॥६
যদীয়ধাবত্তুরগক্ষুরসঙ্ঘাতজর্জ্জরম্ । নাভূচ্চিত্রং কথঙ্কারং গতখণ্ডং ধরাতলম্ ।। ৬
यस्मिन् वृत्रहणो मित्रे समुद्धरति मेदिनीम् । पुनरुज्ज्वलयाञ्चक्रे महाभाष्यं फणीश्वरः ॥७
যস্মিন্ বৃত্রহণো মিত্রে সমুদ্ধরতি মেদিনীম্ । পুনরুজ্জ্বলয়াঞ্চক্রে মহাভাষ্যং ফণীশ্বরঃ ।। ৭
तस्यासीत् सैनिको धीमाञ्छस्त्रशास्त्रकलानिधिः । नाम्ना सरभभेरिण्डः प्रचण्डभुजमण्डलः ॥८
তস্যাসীৎ সৈনিকো ধীমাঞ্ছস্ত্রশাস্ত্রকলানিধিঃ । নাম্না সরভভেরিণ্ডঃ প্রচণ্ডভুজমণ্ডলঃ ।। ৮
भाण्डारेण तुरङ्गैश्च भटैर्वीररसोद्भवैः । समान एव भूपाल-दुर्गैरत्यन्तदुर्गमैः ॥९
ভাণ্ডারেণ তুরঙ্গৈশ্চ ভটৈর্বীররসোদ্ভবৈঃ । সমান এব ভূপাল-দুর্গৈরত্যন্তদুর্গমৈঃ ।। ৯
स कदाचित् स्वयं राज्यं कर्तुं पापो दधे मनः । निहत्य वसुधापालं वलात् साकं कुमारकैः ॥१०
স কদাচিৎ স্বয়ং রাজ্যং কর্ত্তুং পাপো দধে মনঃ । নিহত্য বসুধাপালং বলাৎ সাকং কুমারকৈঃ ।। ১০
कर्तुं व्यवस्य दिवसैः स्वल्पैरित्थञ्चिकीर्षया । विसूचिकामयादाशु परासुः समजायत ॥११
কর্ত্তুং ব্যবস্য দিবসৈঃ স্বল্পৈরিত্থঞ্চিকীর্ষয়া । বিসূচিকাময়াদাশু পরাসুঃ সমজায়ত ।। ১১
कालेनाल्पीयसा प्रेत्य पापात्मा तेन कर्मणा । तेजस्वी तुरगो जातः सिन्धुदेशे कृशोदरि ॥१२
কালেনাল্পীয়সা প্রেত্য পাপাত্মা তেন কর্ম্মণা । তেজস্বী তুরগো জাতঃ সিন্ধুদেশে কৃশোদরি ।। ১২
मूल्येन वहुना क्रीत्वा हयतत्त्वविदा ततः । वहुयत्नवतानीतः केनचिद्वैश्यसूनुना ॥१३
মূল্যেন বহুনা ক্রীত্বা হয়তত্ত্ববিদা ততঃ । বহুযত্নবতানীতঃ কেনচিদ্বৈশ্যসূনুনা ।। ১৩
राजापि पौत्रनपुत्राद्यैस्तस्यैव मरणात् परम् । कालेन वृद्धतां प्राप्तः स्वराज्यञ्चापि पालयन् ॥१४
রাজাপি পৌত্রনপুত্রাদ্যৈস্তস্যৈব মরণাৎ পরম্ । কালেন বৃদ্ধতাং প্রাপ্তঃ স্বরাজ্যঞ্চাপি পালয়ন্ ।। ১৪
स वैश्यसूनुस्तञ्चाश्वं राज्ञे दातुं समागतः । राज्ञो द्वारि स्थितस्तत्र प्रतीक्षंस्तत्समागमम् ॥१५
স বৈশ্যসূনুস্তঞ্চাশ্বং রাজ্ঞে দাতুং সমাগতঃ । রাজ্ঞো দ্বারি স্থিতস্তত্র প্রতীক্ষংস্তৎসমাগমম্ ।। ১৫
ज्ञातपूर्वोहपि वैश्योहसौ प्रतिहारेण दर्शितः । किमर्थं व्रूहि राज्ञेति पृष्टः स्पष्टमभाषत ॥१६
জ্ঞাতপূর্ব্বোহপি বৈশ্যোহসৌ প্রতিহারেণ দর্শিতঃ । কিমর্থং ব্রূহি রাজ্ঞেতি পৃষ্টঃ স্পষ্টমভাষত ।। ১৬
देव त्रिजगतीरत्नमिति मत्वा तुरङ्गमः । मया नियुतमूल्येन वहुना साधुलक्षणः ॥१७
দেব ত্রিজগতীরত্নমিতি মত্বা তুরঙ্গমঃ । ময়া নিযুতমূল্যেন বহুনা সাধুলক্ষণঃ ।। ১৭
ततो वलोक्य वक्त्राणि भूपालः पार्श्ववर्तिनाम् । समादिदेश वणिजमश्वोहत्रानीयतामिति ॥१८
ততো বলোক্য বক্ত্রাণি ভূপালঃ পার্শ্ববর্ত্তিনাম্ । সমাদিদেশ বণিজমশ্বোহত্রানীয়তামিতি ।। ১৮
शिरांसि धूनयन्नृणामश्वलक्षणवेदिनाम् । शूराणामपि चेतांसि मुहुरुत्साहयन्महान् ॥१९
শিরাংসি ধূনয়ন্নৃণামশ্বলক্ষণবেদিনাম্ । শূরাণামপি চেতাংসি মুহুরুৎসাহয়ন্মহান্ ।। ১৯
अखण्डमेदिनीवेगवहुसंक्रमणार्जितम् । लालाफेनच्छलेनासो वमन् शुभ्रतरं यशः ॥२०
অখণ্ডমেদিনীবেগবহুসংক্রমণার্জ্জিতম্ । লালাফেনচ্ছলেনাসো বমন্ শুভ্রতরং যশঃ ।। ২০
उच्चैःश्रवस्तुलां भेजे गुणसाम्येन तत्त्वतः । विवृण्वन्नतितेजस्वी ह्रियेव नतकन्धरः ॥२१
উচ্চৈঃশ্রবস্তুলাং ভেজে গুণসাম্যেন তত্ত্বতঃ । বিবৃণ্বন্নতিতেজস্বী হ্রিয়েব নতকন্ধরঃ ।। ২১
चामरैरिन्दुधवलैर्वीज्यमानो निरन्तरम् । दुग्धाम्भोनिधिलोलैस्तैः श्वासैरुच्चैःश्रवा इव ॥२२
চামরৈরিন্দুধবলৈর্বীজ্যমানো নিরন্তরম্ । দুগ্ধাম্ভোনিধিলোলৈস্তৈঃ শ্বাসৈরুচ্চৈঃশ্রবা ইব ।। ২২
नीलातपत्रयुगलं घनच्छायातुलश्रिया । विभ्राणो वारिदालीढ़हिमाद्रिशिखरश्रियम् ॥२३
নীলাতপত্রযুগলং ঘনচ্ছায়াতুলশ্রিয়া । বিভ্রাণো বারিদালীঢ়হিমাদ্রিশিখরশ্রিয়ম্ ।। ২৩
मेदिनीमण्डलस्पर्शसंक्रान्तमिव पावकम् ॥२४
মেদিনীমণ্ডলস্পর্শসংক্রান্তমিব পাবকম্ ।। ২৪
मुहुरुद्धरयन् धुन्वन् वन्धुरं कन्धरातटम् । दारयन् वैरिणः सर्वान् व्याहरंश्च जयश्रियम् । हेषारवेण गुरुणा दिक्षु प्रख्यापयन् यशः ॥२५
মুহুরুদ্ধরয়ন্ ধুন্বন্ বন্ধুরং কন্ধরাতটম্ । দারয়ন্ বৈরিণঃ সর্ব্বান্ ব্যাহরংশ্চ জয়শ্রিয়ম্ । হেষারবেণ গুরুণা দিক্ষু প্রখ্যাপয়ন্ যশঃ ।। ২৫
सत्त्वस्य राशिरत्युच्चैर्गतीनामिव शेवधिः । रूपस्य निलयं साक्षाल्लक्षणानां पयोनिधिः ॥२६
সত্ত্বস্য রাশিরত্যুচ্চৈর্গতীনামিব শেবধিঃ । রূপস্য নিলয়ং সাক্ষাল্লক্ষণানাং পয়োনিধিঃ ।। ২৬
आनीतो वणिजा वाजी राज्ञा च समदृश्यत । वहुधा वर्णितोहमात्यैरश्वलक्षणवेदिभिः ॥२७
আনীতো বণিজা বাজী রাজ্ঞা চ সমদৃশ্যত । বহুধা বর্ণিতোহমাত্যৈরশ্বলক্ষণবেদিভিঃ ।। ২৭
यथेच्छं वणिजोदीर्णं स्वर्णं दत्त्वा महीपतिः । जग्राह तुरगं वेगादसीमानन्दनिर्भरः ॥२८
যথেচ্ছং বণিজোদীর্ণং স্বর্ণং দত্ত্বা মহীপতিঃ । জগ্রাহ তুরগং বেগাদসীমানন্দনির্ভরঃ ।। ২৮
ततोहश्वपालमाहूय यत्नतस्तं निरूप्य च । विसर्जितसभालोको गृहान्तरमगान्नृपः ॥२९
ততোহশ্বপালমাহূয় যত্নতস্তং নিরূপ্য চ । বিসর্জ্জিতসভালোকো গৃহান্তরমগান্নৃপঃ ।। ২৯
अनेकधा समापृष्टो महीपालं रणाङ्गने । शस्त्रव्रणकिणश्रेणीभूषणं सत्त्वसन्निभम् ॥३०
অনেকধা সমাপৃষ্টো মহীপালং রণাঙ্গনে । শস্ত্রব্রণকিণশ্রেণীভূষণং সত্ত্বসন্নিভম্ ।। ৩০
एकदा मृगयां खेलन् कुतुहलरसात्मना । तमारुह्य महीपालो वनं प्रति विवेश ह ॥३१
একদা মৃগয়াং খেলন্ কুতুহলরসাত্মনা । তমারুহ্য মহীপালো বনং প্রতি বিবেশ হ ।। ৩১
विसृज्य सैनिकान् पृष्ठे धावतः परितोहखिलान् । आकृष्यमाणो हरिणैः पिपासाकुलितोहभवत् ॥३२
বিসৃজ্য সৈনিকান্ পৃষ্ঠে ধাবতঃ পরিতোহখিলান্ । আকৃষ্যমাণো হরিণৈঃ পিপাসাকুলিতোহভবৎ ।। ৩২
तत उत्तीर्य तुरगाज्जलमन्वेषयन् नृपः । वद्ध्वाश्वं तरुशाखायामारुरोह शिलां नृपः ॥३३
তত উত্তীর্য্য তুরগাজ্জলমন্বেষয়ন্ নৃপঃ । বদ্ধ্বাশ্বং তরুশাখায়ামারুরোহ শিলাং নৃপঃ ।। ৩৩
गीतापञ्चदशाध्यायश्लोकार्द्धलिखितं ततः । पातितं मरुता तत्र यत्र खण्डेहवलोकयत् ॥३४
গীতাপঞ্চদশাধ্যায়শ্লোকার্দ্ধলিখিতং ততঃ । পাতিতং মরুতা তত্র যত্র খণ্ডেহবলোকয়ৎ ।। ৩৪
पत्रं वाचयतो राज्ञः श्रुत्वा गीताक्षरावलीम् । ततो मुक्तिपदं लेभे तुरगस्त्वरयापतत् ॥३५
পত্রং বাচয়তো রাজ্ঞঃ শ্রুত্বা গীতাক্ষরাবলীম্ । ততো মুক্তিপদং লেভে তুরগস্ত্বরয়াপতৎ ।। ৩৫
ततो ग्रन्थिं समाच्छिद्य पल्याणमवतार्य च । उत्थाप्यमानस्तुरगो राज्ञा नोत्थितवान् मृतः ॥३६
ততো গ্রন্থিং সমাচ্ছিদ্য পল্যাণমবতার্য চ । উত্থাপ্যমানস্তুরগো রাজ্ঞা নোত্থিতবান্ মৃতঃ ।। ৩৬
ततः सरभभेरुण्डो नृपमाभाष्य सुस्वरम् । दिव्यं विमानमारुह्य जगाम त्रिदशालयम् ॥३७
ততঃ সরভভেরুণ্ডো নৃপমাভাষ্য সুস্বরম্ । দিব্যং বিমানমারুহ্য জগাম ত্রিদশালয়ম্ ।। ৩৭
ततो गिरिं समारुह्य ददर्शाश्रममुत्तमम् । पुन्नागकदलीचूतनारिकेलसमन्वितम् ॥३८
ততো গিরিং সমারুহ্য দদর্শাশ্রমমুত্তমম্ । পুন্নাগকদলীচূতনারিকেলসমন্বিতম্ ।। ৩৮
द्राक्षेक्षुवाटिकापूगनागकेसरचम्पकम् । खेलत्करभसारङ्गं नृत्यकेकिकुलं नृपः ॥३९
দ্রাক্ষেক্ষুবাটিকাপূগনাগকেসরচম্পকম্ । খেলৎকরভসারঙ্গং নৃত্যকেকিকুলং নৃপঃ ।। ৩৯
प्रणिपत्य द्विजन्मानमुटजाभ्यन्तरस्थितम् । पप्रच्छ परया भक्त्या मुक्तसंसारवासनात् ॥४०
প্রণিপত্য দ্বিজন্মানমুটজাভ্যন্তরস্থিতম্ । পপ্রচ্ছ পরয়া ভক্ত্যা মুক্তসংসারবাসনাৎ ।। ৪০
तुरगो निरगात् स्वर्गं हेतुना केन मे वद । इत्याकर्ण्य वचो राज्ञो द्विजन्मा वाचमूचिवान् ॥४१
তুরগো নিরগাৎ স্বর্গং হেতুনা কেন মে বদ । ইত্যাকর্ণ্য বচো রাজ্ঞো দ্বিজন্মা বাচমূচিবান্ ।। ৪১
कालेन वहुना प्रेत्य तत्पापात्तुरगोहभवत् । अथ पञ्चदशाध्यायश्लोकार्द्धं लिखितं क्वचित् ॥४२
কালেন বহুনা প্রেত্য তৎপাপাত্তুরগোহভবৎ । অথ পঞ্চদশাধ্যায়শ্লোকার্দ্ধং লিখিতং ক্বচিৎ ।। ৪২
ततो वाचयतः श्रुत्वा निरगात्तुरगो दिवम् । ततः समागतैस्तत्र परिवारजनैर्वृतः ॥४३
ততো বাচয়তঃ শ্রুত্বা নিরগাত্তুরগো দিবম্ । ততঃ সমাগতৈস্তত্র পরিবারজনৈর্বৃতঃ ।। ৪৩
प्रणिपत्य द्विजन्मानं हृष्टरोमा विनिर्गतः । पत्रं तदेव लिखितं गीतापञ्चदशाक्षरम् ॥४४
প্রণিপত্য দ্বিজন্মানং হৃষ্টরোমা বিনির্গতঃ । পত্রং তদেব লিখিতং গীতাপঞ্চদশাক্ষরম্ ।। ৪৪
वाचयन् स महीपालो हर्षसम्फुल्ललोचनः । अभिषिच्य निजं पुत्रं मन्त्रविन्मन्त्रिभिः समम् ॥४५
বাচয়ন্ স মহীপালো হর্ষসম্ফুল্ললোচনঃ । অভিষিচ্য নিজং পুত্রং মন্ত্রবিন্মন্ত্রিভিঃ সমম্ ।। ৪৫
सिंहासने सिंहवलं मुक्तिमाप विशुद्धधीः ॥४६
সিংহাসনে সিংহবলং মুক্তিমাপ বিশুদ্ধধীঃ ।। ৪৬
इति श्रीपाद्मे उत्तरखण्डे गीतामाहात्म्ये पञ्चादशाध्यायमाहात्म्यं नामैकोननवत्यधिकशततमोहध्यायः ॥१८९॥
ইতি শ্রীপাদ্মে উত্তরখণ্ডে গীতামাহাত্ম্যে পঞ্চাদশাধ্যায়মাহাত্ম্যং নামৈকোননবত্যধিকশততমোহধ্যায়ঃ ।।১৮৯।।
[পদ্মপুরাণ, উত্তর খণ্ড, ১৮৯ অধ্যায়]
_________________________________________1. "Padmapuran, Uttarkhanda (Bengali)" by Veda Vyasa, 1915. Translated by Sri Tarakanta Debasharrma, Krishnadas Shastri and Sriramdas Shastri, edited by Pandit Panchanan Tarkaratna. Bangabasi-Electro-machine edition. Published & printed by Sri Natabar Chakraborty for Bangabasi Karyalay, 38/2 Bhabanicaran Datta Street, Kolkata. First Nababharat Edition, 2013 (with identical page layout). Nababharat Publishers, 72 D, Mahatma Gandhi Road, Kolkata-700009. 1062p.
2. "Padma Puranam, Uttar Khandam & Kriyayogasarkhandam (Sanskrit)" by Veda Vyasa, 1946. Gurumadal Series No.XVIII, Part V. Published by Sri Mansukhray More, Clive Row, Kolkata-1. Printed by Sri Abadhkishore Singha, Gopal Printing Works, 87 A, Raja Dinendra Street, Kolkata-6. Cover & Title page printed by The Bengal Printing Works, Kolkata-1.
Bengali Translation
[Digitised by scanning and then by typing mostly in Notepad using Unicode Bengali "Siyam Rupali" font. Sanskrit verses were first typed in unicode bengali script using English to Bengali transliteration tool "Avro Phonetic Keyboard". Then this sanskrit in bengali script is transliterated to sanskrit in devanagari script using online tools of sanscript or ashtangayoga. Some errors during transliteration like ब् व् are corrected manually.]
Uploaded by rk
No comments:
Post a Comment